O Λένιν για τον ιμπεριαλισμό και η Ουκρανία σήμερα

 του Δημήτρη Καλτσώνη

καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στην περίοδο του ιμπεριαλισμού, παρατηρούσε ο Λένιν, εντείνεται η εκμετάλλευση λαών

 και χωρών, η εθνική καταπίεση, η αποικιακή καταλήστευση. 

Οξύνονται σε τεράστιο βαθμό οι αντιθέσεις, ξεσπούν συχνότερα πόλεμοι[1]. 

Ξεχωρίζει μια χούφτα πλουσιότατων ή ισχυρότατων κρατών που μοιράζουν τον κόσμο 

ανάμεσά τους. “Τα μονοπώλια, η ολιγαρχία, 

η εκμετάλλευση ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού μικρών ή αδύνατων εθνών

 από μια μικρή χούφτα πλουσιότατα 

ή ισχυρότατα έθνη” είναι το χαρακτηριστικό της εποχής του ιμπεριαλισμού κατά τον Λένιν[2]. 

Τα ισχυρά κράτη,[3] διεισδύουν στις οικονομίες των αδύναμων οικονομικά κρατών, 

κάποτε καταφέρνουν να τα καταστήσουν εξαρτώμενα, 

άλλοτε τα υποτάσσουν πλήρως μετατρέποντάς τα σε προτεκτοράτα.

Ο καθοριστικός παράγοντας που οδηγεί στις συγκρούσεις ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις 

την περιοδο του ιμπεριαλισμού είναι ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης. 

Καταρρίπτοντας τη θεωρία του Κάουτσκι περι υπεριμπεραλισμού, 

ο Λένιν τόνιζε ότι “οι χωρίς περιεχόμενο φλυαρίες του Κάουτσκι 

για τον υπεριμπεριαλισμό ενθαρρύνουν τη βαθιά λαθεμένη σκέψη … 

ότι τάχα η κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου εξασθενίζει την ανισομετρία

 και τις αντιθέσεις μέσα στην παγκόσμια οικονομία, ενώ στην πραγματικότητα τις δυναμώνει”[4]. “Η δύναμη όμως δεν αλλάζει ομοιόμορφα στις χώρες που συμμετέχουν στο μοίρασμα, γιατί στις συνθήκες του καπιταλισμού δεν μπορεί να υπάρχει ισόμετρη ανάπτυξη ξεχωριστών επιχειρήσεων, τραστ, κλάδων της βιομηχανίας και χωρών”[5].

Η κυριαρχία κάποιων δυνάμεων δεν μπορεί να είναι απόλυτη και αιώνια.

 “Στις συνθήκες του καπιταλισμού το μονοπώλιο δεν μπορεί ποτέ να εξαλείψει εντελώς

 και για πάρα πολύ καιρό το συναγωνισμό από την παγκόσμια αγορά”[6].

 “Η ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη είναι απόλυτος νόμος του καπιταλισμού”[7]. Έτσι, μοιραία εμφανίζονται πάντοτε νέοι ανταγωνιστές, 

νέα ανερχόμενα ισχυρά κράτη που διεκδικούν το δικό τους μερίδιο.

Από την ανισόμετρη ανάπτυξη στη μεταβολή συσχετισμών

Καθώς επομένως η δύναμη των μεγάλων δυνάμεων αλλάζει τίθεται ανά περιόδους το ζήτημα της αναδιανομής των σφαιρών οικονομικής, πολιτικής κλπ επιρροής. Σε αυτό πρέπει να συνυπολογιστεί ότι το όριο ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις και στις μεσαίες δεν είναι απόλυτο και βέβαια είναι κινητό. Ο νόμος ακριβώς της ανισόμετρης ανάπτυξης μπορεί να οδηγήσει μια μεγάλη δύναμη στην κάθοδο της ισχύος της και μια μεσαία, περιφερειακή δύναμη στην περαιτέρω ενίσχυσή της.

Αναφερόμενος στη Γερμανία ο Λένιν έλεγε πως μισό αιώνα πριν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο η χώρα αυτή “ήταν ένα αξιοθρήνητο μηδενικό αν συγκρίνουμε την καπιταλιστική της δύναμη με τη δύναμη της τότε Αγγλίας. Το ίδιο και η Ιαπωνία σε σύγκριση με τη Ρωσία”[8], που όμως βαθμιαία ανέβηκαν τα σκαλιά της οικονομικής ισχύος και διεκδίκησαν το μερίδιό τους. Αναγκαστικά επομένως είτε η ανερχόμενη δύναμη θα διεκδικήσει το μερίδιό της είτε η ήδη κυρίαρχη είτε η φθίνουσα θα διεκδικήσει να κρατήσει τη θέση της, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τις ΗΠΑ στις μέρες μας.

Μάλιστα, ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις υπάρχουν ενίοτε μεγάλες διαφορές ισχύος. Για παράδειγμα, σημείωνε ο Λένιν, η Γαλλία υπήρξε στην αρχή της ιμπεριαλιστικής περιόδου “κάμποσες φορές πλουσιότερη από τη Γερμανία και την Ιαπωνία μαζί”[9]. Αντίστοιχα συμβαίνει στις μέρες μας με τη διαφορά ισχύος πχ. ανάμεσα στις ΗΠΑ και στις υπόλοιπες δυνάμεις του G8.

Και από εκεί στον πόλεμο

Όλες οι παραπάνω αντιθέσεις αναπαράγονται διαρκώς[10]. Παροξύνονται σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε σήμερα. Οδηγούν σε πολεμικές συγκρούσεις. Έρχεται κάποια στιγμή η ώρα που οι ειρηνικές συμφωνίες και διευθετήσεις δεν αρκούν. Η εποχή του ιμπεριαλισμού “μας δείχνει ότι ανάμεσα στις ενώσεις των καπιταλιστών διαμορφώνονται ορισμένες σχέσεις πάνω στη βάση του οικονομικού μοιράσματος του κόσμου, και παράλληλα σε σχέση μ’ αυτό ανάμεσα στις πολιτικές ενώσεις, ανάμεσα στα κράτη, διαμορφώνονται ορισμένες σχέσεις πάνω στη βάση του εδαφικού μοιράσματος”[11].

Και όταν αλλάζουν οι συσχετισμοί οικονομικής ή στρατιωτικής δύναμης “τότε πού βρίσκεται η δυνατότητα στις συνθήκες του καπιταλισμού να λυθούν διαφορετικά οι αντιθέσεις, αν όχι με τη βία;”[12]. “Στα πλαίσια του καπιταλισμού ποιο άλλο μέσο μπορεί να υπάρχει, εκτός από τον πόλεμο για την εξάλειψη της αναντιστοιχίας ανάμεσα στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τη συσσώρευση του κεφαλαίου, από τη μια μεριά, και στο μοίρασμα των αποικιών και των “σφαιρών επιρροής” του χρηματιστικού κεφαλαίου από την άλλη;”[13].

Το μοίρασμα γίνεται έτσι ανάλογα με τη δύναμη του καθενός. Όπως όμως διευκρινίζει ο Λένιν δεν πρόκειται για κατά κυριολεξία αναλογική διανομή αφού στην πραγματικότητα ο πιο ισχυρός, “το μεγαλύτερο κεφάλαιο θα πάρει περισσότερα απ΄όσα του αναλογούν”[14]. Η βίαιη αναδιανομή ακολουθείται από συμφωνίες, οι οποίες με τη σειρά τους θα δώσουν αργότερα τη θέση τους σε νέες πολεμικές συρράξεις.

Το συνολικό πλέγμα των αντιθέσεων

Έτσι λοιπόν, για την κατανόηση του περιεχομένου των πολέμων πρέπει κανείς να εξετάζει “γιατί διεξάγεται πόλεμος, από ποιές τάξεις και για ποιόν πολιτικό σκοπό”[15]. “Είναι απαραίτητο πριν απ’ όλα να καθοριστεί ποιές είναι οι αντικειμενικές συνθήκες και η συγκεκριμένη κατάσταση του δοσμένου πολέμου… οι ιστορικές συνθήκες”[16], το γενικότερο σύστημα – πλέγμα των οικονομικών, πολιτικών, στρατιωτικών σχέσεων.

Το σημερινό πλέγμα συμφερόντων και αντιθέσεων ορίζεται από την εποχή που ξεκίνησε χοντρικά το 1990. Τα βασικά της χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα. Πρώτο, η πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων, που αποτελούσαν το δέος των ιμπεριαλιστικών κρατών και που τα ανάγκαζαν σε υποχωρήσεις ακόμη και σε διευθετήσεις των μεταξύ τους διενέξεων ενώπιον του κοινού εχθρού. Δεύτερο, η περαιτέρω καπιταλιστική διεθνοποίηση (η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση). Τρίτο, το μοίρασμα των νέων αγορών που άνοιξαν μετά την πτώση των σοσιαλιστικών κρατών στην Αν. Ευρώπη, το οποίο σε μια πρώτη φάση έχει ολοκληρωθεί. Τέταρτο, σε αυτά ήρθε να προστεθεί η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 και που όξυνε παραπέρα τον ανταγωνισμό.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλέγμα συμφερόντων και αντιθέσεων είναι αποπροσανατολιστικό να αναζητά κανείς ποιο κράτος κάνει επίθεση και ποιο αμύνεται, “σαν να βρίσκεται η ουσία στο ποιος επιτέθηκε πρώτος και όχι ποιες είναι οι αιτίες του πολέμου, οι σκοποί που ο πόλεμος βάζει μπροστά του και οι τάξεις που τον διεξάγουν”[17]. Για παράδειγμα, η Γερμανία στον α’ παγκόμιο πόλεμο ισχυριζόταν ότι αμύνεται έναντι της προσχεδιασμένης επιθετικότητας της Γαλλίας και Ρωσίας της εποχής. Παρότι πράγματι υπήρχαν τέτοια σχέδια, στην ουσία όμως η Γερμανία “διάλεξε την πιο κατάλληλη από την άποψή της στιγμή για πόλεμο, χρησιμοποιώντας τις τελευταίες τελειοποιήσεις στον τομέα της πολεμικής τεχνικής και προσπαθώντας να προλάβει” τη Ρωσία και τη Γαλλία[18].

Η ιμπεριαλιστική εποχή ωστόσο εκτός από τους ληστρικούς, ιμπεριαλιστικούς πολέμους, “δεν αποκλείει καθόλου τους εθνικούς πολέμους , λ.χ. από μέρους των μικρών (ας υποθέσουμε των προσαρτημένων ή των εθνικά καταπιεζόμενων) κρατών ενάντια στις ιμπεριαλιστικές Δυνάμεις”[19]. Μπορεί δηλαδή να υπάρχουν δίκαιοι εθνικοανεξαρτησιακοί ή εθνικοαπελευθερωτικοί πόλεμοι. Τέτοιοι ήταν για παράδειγμα οι αντιαποικιακοί πόλεμοι των δεκαετιών 1950 και μετά όπως και οι πόλεμοι της Σερβίας (1999) ή της Συρίας ενάντια στις ΗΠΑ.

Πρέπει κάθε φορά να διακρίνεται η ανάδειξη του κύριου χαρακτηριστικού σε κάθε πόλεμο, αν δηλαδή στο σύνολο των υπαρχόντων σχέσεων υπερισχύει το ιμπεριαλιστικό ή το εθνικοανεξαρτησιακό. Έτσι, ο πόλεμος “απελευθέρωσης” του Βελγίου ή της Σερβίας στον α’ παγκόσμιο ήταν ενταγμένος στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και δευτερευόντως είχε εθνικά χαρακτηριστικά. Ο πόλεμος της Ελλάδας το 1940 ενάντια στην ιταλική εισβολή ήταν εθνικοαπελευθερωτικός παρότι συνυπήρχε ως δευτερεύουσα συνιστώσα η ιμπεριαλιστική αντιπαράθεση της Αγγλίας με την Ιταλία και τη Γερμανία.

Η σημερινή κρίση στην Ουκρανία

Σήμερα, οι κινήσεις των ΗΠΑ να περικυκλώσουν και να στραγγαλίσουν τη Ρωσία, αφαιρώντας της το “ζωτικό της χώρο”, τη σφαίρα επιρροής της στις πρώην Δημοκρατίες της Ασίας, στον Καύκασο, στην Ανατολική Ευρώπη, ή και αλλού (πχ. Συρία, Λιβύη) προκάλεσαν την προληπτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Με βάση το δοσμένο πλέγμα σχέσεων και αντιθέσεων, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν έχει σχέση με το εθνικό ζήτημα, την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, ή τα δικαιώματα των ρωσόφωνων του Ντονμπάς. Αυτά απλώς χρησιμοποιούνται ως πρόσχημα από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Το κυρίαρχο στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι η γεωστρατηγική αντιπαράθεση των δυο πυρηνικών γιγάντων. Αντίστοιχα, την ανεξαρτησία του Βελγίου (το οποίο καταλήφθηκε από τη Γερμανία) πρόβαλαν ως επιχείρημα οι Αγγλογάλλοι στον α’ παγκόσμιο πόλεμο για να κρύψουν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου τους[20].

Εξάλλου, οι θεμελιωτές του μαρξισμού μας έμαθαν ότι η επανάσταση, η δημοκρατία και η ανεξαρτησία δεν εξάγονται. “Το νικηφόρο προλεταριάτο δεν μπορεί να επιβάλει καμιά ευτυχία σε κανένα ξένο λαό, χωρίς να υποσκάπτει έτσι τη δική του νίκη”[21]. Η επανάσταση, η δημοκρατία και η ανεξαρτησία καταχτιούνται από τους λαούς, όταν ωριμάσουν, με τους σκληρούς αγώνες τους.

Τα “αντιφασιστικά” ή “εθνικά” επιχειρήματα του Πούτιν και της ρώσικης ολιγαρχίας έχουν αξία όση και τα “δημοκρατικά” επιχειρήματα (ενάντια στον δικτάτορα Σαντάμ Χουσείν) των ΗΠΑ κατά την εισβολή στο Ιράκ ή τα επιχειρήματα υπέρ των γυναικών για την εισβολή στο Αφγανιστάν. Ο πόλεμος των ΗΠΑ και της ΕΕ δεν είναι για την απελευθέρωση της Ουκρανίας. Είναι για τα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα. Ο πόλεμος δεν γίνεται ούτε για τον τερματισμό της καταπίεσης των ρωσόφωνων και του λαού της Ουκρανίας από την ακροδεξιά κυβέρνηση Ζελένσκι και από τους νεοναζί συνεργάτες της.

Παρεμπιπτόντως, η Ρωσία δεν είναι κάτι αντίστοιχο της Συρίας ή της Σερβίας που δέχτηκαν την επίθεση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Η Ρωσία, παρά τις δομικές αδυναμίες της, ανήκει στις 10 ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη, διαθέτει ΑΕΠ σχεδόν 40 φορές μεγαλύτερο της Σερβίας και ακόμη περισσότερες φορές εκείνου της Συρίας. Είναι πυρηνική υπερδύναμη, διαθέτει ισχυρότατο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, δραστηριοποιείται οικονομικά και στρατιωτικά σε όλες τις ηπείρους. Για παράδειγμα, στην Αφρική έχει στρατιωτική παρουσία σε τουλάχιστον 10 χώρες. Ως εκ τούτου, η Ρωσία δεν ανήκει στις υφιστάμενες εκμετάλλευση χώρες ώστε να τίθεται σήμερα θέμα υπεράσπισης της εθνικής της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας.

Και ο ελληνικός λαός;

Η ελληνική κυβέρνηση και η ολιγαρχία παίζουν κυριολεκτικά με τη φωτιά. Έχουν εμπλέξει την Ελλάδα σε μια αντιπαράθεση που δεν αφορά τον ελληνικό λαό. Τον εκθέτουν σε θανάσιμο κίνδυνο. Με αυτή την έννοια επείγει η απεμπλοκή από τον πόλεμο, η απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων από την Ελλάδα, οι οποίες καθιστούν τη χώρα και το λαό μας στόχο ξένων δυνάμεων, χωρίς να συνεισφέρουν τίποτα στην άμυνα της χώρας από πραγματικές εξωτερικές απειλές. Προβάλλει η ανάγκη για άμεσο τερματισμό του πολέμου, απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων στο πλαίσιο διεθνούς συμφωνίας, στη βάση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, που θα επιτρέψει στο λαό της χώρας να ζει ελεύθερος σε μια ανεξάρτητη, ουδέτερη, δημοκρατική Ουκρανία.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ υπάρχει ανάγκη να στραφούμε ενεργά ενάντια στον “δικό μας ιμπεριαλιστή”, στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ και στην ελληνική κυβέρνηση που συμπλέει μαζί τους. Για εμάς, αυτός είναι εκ των πραγμάτων ο βασικός αντίπαλος. Αγωνιζόμενοι εναντίον του μπορούμε να βάλουμε το δικό μας μικρό αλλά σημαντικό λιθαράκι στην ειρήνη και ίσως προοπτικά στην ανατροπή αυτού του βάρβαρου συστήματος.

Υπάρχει ανάγκη ενός γιγάντιου, ενωμένου αντιπολεμικού κινήματος με κοινές, μεγάλες διαδηλώσεις, με αποφάσεις και δράσεις σωματείων, μαζικών φορέων, διανοουμένων, καλλιτεχνών, στους δρόμους, στους εργασιακούς χώρους, σε κάθε γειτονιά, στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, παντού. Η λαϊκή κοινή γνώμη της χώρας συγκλίνει στην ανάγνωση των γεγονότων και στην ανάδειξη του βασικού προβλήματος σε ό,τι αφορά την Ελλάδα: την εμπλοκή της μέσω του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στον ολέθριο πόλεμο. Οι αποχρώσεις δεν έχουν σημασία μπροστά στον κίνδυνο και στην καταστροφή του λαού, του ελληνικού και των άλλων.

---

[1]     Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Η σοσιαλιστική επανάσταση και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των εθνών”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 256.

[2]     Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 429.

[3]   Οι “μεγάλες δυνάμεις”, ή “Δυνάμεις”, ή οι “μεγαλύτερες δυνάμεις”, όπως τα ονοματίζει ο Λένιν. Βλ. ενδεικτικά Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 383-385, 392.

[4]     Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 398.

[5]     Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 424.

[6]     Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 403.

[7]     Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 44.

[8]     Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 424.

[9]     Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 384.

[10]   Βλ. ενδεικτικά Β.Ι.Λένιν, “Στη δέκατη επέτειο τη Πράβντα”, Άπαντα, τ. 45, σελ. 174 και Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Σημειώσεις πάνω στο ζήτημα των καθηκόντων της αντιπροσωπείας μας στη Χάγη”, Άπαντα, τ. 45, σελ. 321 και Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Κάλλιο λιγότερα και καλύτερα”, Άπαντα, τ. 45, σελ. 403-404.

[11]   Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 379.

[12]   Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 401.

[13]   Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”, Άπαντα, τ. 27, σελ. 403

[14]   Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 43.

[15]   Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 73.

[16]   Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 19.

[17]   Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 91.

[18]   Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 17.

[19]   Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 51, 77.

[20]   “Με βάση το σημερινό πόλεμο, που διεξάγεται ανάμεσα στις σημερινές κυβερνήσεις, δεν μπορείς να βοηθήσεις διαφορετικά το Βέλγιο παρά μόνο βοηθώντας να στραγγαλιστεί η Αυστρία ή η Τουρκία κλπ”. Βλ. Β.Ι. Λένιν, Για τους δίκαιους και άδικους πολέμους, Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, σελ. 37-38.

[21]   Βλ. Β.Ι.Λένιν, “Τα αποτελέσματα της συζήτησης για την αυτοδιάθεση”, Άπαντα, τ. 30, σελ. 51.

O Λένιν για τον ιμπεριαλισμό και η Ουκρανία σήμερα | Σύλλογος Γιάνης Κορδάτος (kordatos.org)

Αποστόλης Χαρίσης: Η διάλυση της ΕΣΣΔ και η «εποχή των τεράτων»

 

Η διάλυση της ΕΣΣΔ και η «εποχή των τεράτων»

*

Αποστόλης Χαρίσης

(Μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

*

Ο διεξαγόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, ένας ακόμη στη μακριά σειρά των πολέμων στον μετασοβιετικό χώρο, που ακολούθησαν την ανατροπή του σοσιαλισμού και τη διάλυση της ΕΣΣΔ και, πιθανότατα ο πιο σημαντικός και επίφοβος εξ αυτών έως τώρα για την ανθρωπότητα, αποτελεί τη συνέχεια της κλιμάκωσης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανακατατάξεων και ανταγωνισμών των τελευταίων δεκαετιών και την, μέχρι στιγμής, κορύφωσή τους.

Ο αντικομμουνισμός και αντισοβιετισμός, στις πιο χυδαίες του μορφές, έχει την τιμητική του αυτές τις μέρες, τόσο από την πλευρά της επιτιθέμενης καπιταλιστικής Ρωσίας, όσο και από την πλευρά της αμυνόμενης καπιταλιστικής Ουκρανίας, καθώς και των ΗΠΑ, της ΕΕ, του ΝΑΤΟ - πατρόνων της τελευταίας.

Ένα απ' τα μεγάλα θύματα της αντικομμουνιστικής εκστρατείας παραπληροφόρησης είναι και η αντικειμενική αλήθεια για την ιστορία και τη σημασία της διευθέτησης και λύσης του εθνικού ζητήματος στην ΕΣΣΔ κατά την περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Το ερώτημα, ωστόσο, είναι αμείλικτο:

• Γιατί, επί εβδομήντα χρόνια, ένα τεράστιο πλήθος εθνών, λαοτήτων, εθνοτικών ομάδων, μειονοτήτων συμβίωνε ειρηνικά στο έδαφος της ΕΣΣΔ;

• Και γιατί, αμέσως μετά τη διάλυσή της και την ανατροπή του σοσιαλιστικού οικονομικού, πολιτικού, νομικού και πνευματικού υποβάθρου της, ξεκίνησαν οι εκτεταμένες εθνοκαθάρσεις, συγκρούσεις και αλληλοσφαγές των λαών της;

Ας τα πούμε όσο γίνεται πιο συνοπτικά και σύντομα (άρα και ελλειπτικά), λόγω του περιορισμένου χώρου.

Η διάλυση των πολυεθνικών κρατών - αυτοκρατοριών στις αρχές του 20ού αιώνα

Μικρασιατική Καταστροφή - Ανταλλαγές πληθυσμών

Στις αρχές του 20ού αιώνα, υπήρχαν τρεις μεγάλες αυτοκρατορίες, τρία μεγάλα πολυεθνικά κράτη στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή:

• Η Αυστροουγγρική, η Ρωσική και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, στο πλαίσιο των οποίων συνυπήρχαν και συμβίωναν πλήθος έθνη και εθνοτικές ομάδες, αναμεμειγμένες μεταξύ τους και, συχνά, δίχως έναν αμιγή, ξεχωριστό για την καθεμιά αποκλειστικό χώρο και έδαφος όπως και, συχνά επίσης, δίχως και μια πλήρως διαμορφωμένη σε όλη την έκταση της κάθε κοινότητας ολοκληρωμένη εθνική συνείδηση.

• Οι Ρώσοι (και άλλοι) ζούσαν παντού στη ρωσική αυτοκρατορία, οι Γερμανόφωνοι (και άλλοι) στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία των Αψβούργων, Τούρκοι, Ελληνες, Αρμένιοι, Εβραίοι και άλλοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων, της διεθνούς αγοράς και των εσωτερικών αγορών, καθώς και η αντίστοιχη αστική συνείδηση εκδηλώθηκε στην εμφάνιση και ανάπτυξη της μορφής κοινωνικής συμβίωσης που ονομάζεται σύγχρονο αστικό έθνος, μέσα σε όλους τους λαούς - επιμέρους κοινωνίες που συμβίωναν ταυτόχρονα και παράλληλα, στη βάση ορισμένων χαρακτηριστικών (έδαφος, φιλολογική γλώσσα, οικονομικές σχέσεις και δεσμοί, κοινωνικοψυχική ενότητα εκφρασμένη σε ήθη, έθιμα, παραδόσεις, πολιτισμό).

Ξεκίνησε η διαδικασία αποσύνθεσης αυτών των, προκαπιταλιστικής προέλευσης, μεγάλων υπερεθνικών - «οικουμενικών» κρατικών και πολιτικών μορφών που δεν μπορούσαν να χωρέσουν στις νέες σχέσεις παραγωγής και κοινωνικής ζωής γενικά.

Στην πραγματικότητα, όλα αυτά τα κράτη, και όχι μόνο η Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνιστούσαν τους «μεγάλους ασθενείς» της Ευρώπης.

Και οι «ασθενείς», μετά από μακρόχρονο ψυχορράγημα, απεβίωσαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Και εδώ αρχίζουν οι διαφορές:

• Η Αυστροουγγαρία αποσυντέθηκε κατά κανόνα σε μια σειρά εθνικά αστικά κράτη (ή και ενώσεις - ομοσπονδίες εθνικών κρατών: κράτος των Τσέχων και των Σλοβάκων, κράτος των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, η κατοπινή Γιουγκοσλαβία) που, παρότι δεν προέβησαν σε εκτεταμένες εθνοκαθάρσεις, γενοκτονίες και ανταλλαγές πληθυσμών, αποτέλεσαν το υπόβαθρο για συγκρούσεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα.

• Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, λόγω της βαθύτερης καθυστέρησης της ανάπτυξης των καπιταλιστικών σχέσεων σε μεγάλα τμήματά της, υπήρξε αναμφίβολα το θέατρο της πιο ακραίας, βίαιης και βάρβαρης επίλυσης του εθνικού ζητήματος:

Τουλάχιστον δύο προσπάθειες γενοκτονίας εθνικών πληθυσμών, εθνική καταπίεση και βίαιη αφομοίωση, εκτεταμένες εκδιώξεις και προσφυγικές κρίσεις και, το πιο τρομερό από μια άποψη, επίσημες, μέσα από διακρατικές συμφωνίες, «ανταλλαγές πληθυσμών» - με πιο σημαντική αυτή μεταξύ του ελληνικού και του νέου τουρκικού εθνικού κράτους το 1923.

Ήταν η πρώτη φορά που έγινε τέτοια τερατώδης συμφωνία στην Ιστορία και, όσον αφορά την Ελλάδα, κατά κάποιον τρόπο, τη «γιορτάζουμε» επίσημα και φέτος, με την εκατοστή επέτειο του τέλους της μικρασιατικής εκστρατείας του ελληνικού κράτους.

Τουλάχιστον 1.200.000 άνθρωποι ξεριζώθηκαν από τα μετα-οθωμανικά τουρκικά εδάφη (ελληνόφωνοι χριστιανοί κυρίως, αλλά και Αρμένιοι, όπως και τουρκόφωνοι χριστιανοί Καπαδόκες και καραμανλήδες, που μάλιστα δεν είχαν μετάσχει καν στον μικρασιατικό πόλεμο και τις εθνικές συγκρούσεις) και «ανταλλάχθηκαν» με τουλάχιστον 400.000 μουσουλμάνους (που μπορεί να είχαν ή και να μην είχαν διαμορφωμένη τουρκική εθνική συνείδηση) που ζούσαν στα πρόσφατα προσαρτημένα ελληνικά εδάφη της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Κρήτης και νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και μιλάμε μόνο για τα χρόνια 1921-1928 - πρωτύτερα υπήρξαν και άλλοι ξεριζωμοί.

Με ανάλογο τρόπο, κάποιες φορές, «λύθηκαν» αντίστοιχα θέματα σε Βουλγαρία, Ρουμανία και αλλού.

«Ο ύπνος της Λογικής γεννάει τέρατα», Γκόγια

Ετσι διασφαλίστηκε η «εθνική ομοιογένεια» των νέων αστικών κοινωνιών και κρατών, με διαφορετικό βαθμό «επιτυχίας» σε καθεμιά από τις νέες χώρες των Βαλκανίων και της Εγγύς Ανατολής και με τη συνεχή παρέμβαση και τρίτων μεγάλων δυνάμεων.

Πολλά νέα κράτη γέμισαν «ομοεθνείς» πρόσφυγες και η κοινωνική ζωή άλλαξε ριζικά.

Ας κρίνει και ας συγκρίνει ο καθένας το επίτευγμα της εθνικής ομογενοποίησης των κοινωνιών με το τίμημα της δυστυχίας που χρειάστηκε να πληρωθεί.

Αλλά έτσι είναι οι ταξικές κοινωνίες, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και ο καπιταλισμός.

Το κάθε βήμα προς τα μπρος (και η καπιταλιστική κοινωνία ήταν βήμα προς τα μπρος, σε οικονομία, πολιτική, πνευματική ζωή, εκπαίδευση, πολιτισμό) είναι ταυτόχρονα, από μια άποψη, και βήμα προς τα πίσω, συνεπάγεται βία, σύγκρουση, φτώχεια, μεγαλείο και αθλιότητα συγχρόνως.

Στις παραπάνω δύο περιπτώσεις διάλυσης πολυεθνικών κρατών - αυτοκρατοριών, η διάδοχη κατάσταση ήταν ο σύγχρονος καπιταλισμός που η φυσική του βάση είναι η, κατά το δυνατόν, ενιαία εθνική κοινωνία, το εθνικό κράτος, ο εθνικός πολιτισμός και εκπαίδευση, η εθνική ιδεολογία και εθνικισμός.

Τι να κάνουμε, θα πει κάποιος, η πρόοδος απαιτεί θυσίες. Οντως αυτές τις θυσίες απαίτησε η ανάπτυξη του σύγχρονου καπιταλισμού στην Ευρώπη και στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου.

Η περίπτωση της Οκτωβριανής Επανάστασης και της ΕΣΣΔ

Υπήρξε, ωστόσο, κάπου αλλού, και μια διαφορετική εξέλιξη των γεγονότων και της Ιστορίας.

Η Ρωσική Αυτοκρατορία επίσης «απεβίωσε» - ανατράπηκε, αλλά η αστική (αστικοδημοκρατική) επανάσταση που την ανέτρεψε (Φλεβάρης του 1917) ακολουθήθηκε - ανατράπηκε με τη σειρά της από μια σοσιαλιστική επανάσταση, τον Οκτώβρη του 1917.

Η ανατροπή του καπιταλισμού και η σοσιαλιστική οικοδόμηση σηματοδότησαν μια περαιτέρω οικονομική, κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη που δεν είχε ως προϋπόθεσή της την εθνική και διεθνική σύγκρουση, τον εθνικισμό, τις εθνικές εκκαθαρίσεις και γενοκτονίες, τις «ανταλλαγές» εθνικών πληθυσμών και τους μαζικούς ξεριζωμούς «για λόγους αρχής και εθνικής ομοιογένειας».

Έτσι, ενώ υπήρξε μεγάλη πολιτιστική ανάπτυξη σε εθνική βάση (η Ουκρανία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα:

• η πλατιά ανάδειξη της φιλολογικής της γλώσσας και όλων των πολιτιστικών επιτευγμάτων της, της ίδιας της εθνικής της αυτοσυνείδησης, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, ως ιδρυτικού κράτους και συστατικού τμήματος της ΕΣΣΔ - γι' αυτό κατηγορεί σήμερα ο Πούτιν τον Λένιν...), τα λεγόμενα «σοσιαλιστικά έθνη» συνυπήρχαν ισότιμα σε μια Ομοσπονδία, συμβιώνοντας ειρηνικά και σε συνεργασία μεταξύ τους.

Ουκρανοί εργάτες σε εργοστάσιο στην Οδησσό το 1920

Το θεμέλιο της συνύπαρξης και συνεργασίας τους ήταν το σοσιαλιστικό υπόβαθρο της κοινωνικής ζωής, οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής, στο πλαίσιο των οποίων διαμορφωνόταν βαθμιαία, στην βάση της ανάπτυξης και ολοκλήρωσης του εθνικού σταδίου κάθε λαού, και μια ανώτερη μορφή κοινωνικής συμβίωσης:

• η κατηγορία «σοβιετικός λαός» - ένα συγκεκριμένο ιστορικό προείκασμα μιας νέας μορφής κοινωνικής ύπαρξης, κοινωνικής συμβίωσης, κοινωνίας γενικώς, που, αντικειμενικά, προοριζόταν να αποτελέσει μια «ταυτότητα» για το σύνολο της ανθρωπότητας.

Αυτό το σοσιαλιστικό θεμέλιο, με όλες τις συγκεκριμένες ιστορικές αδυναμίες, αντιφάσεις, προβλήματα και επιτεύγματά του, ήταν και η βάση για τη συνύπαρξη των ξεχωριστών εθνικών κοινωνιών, μειονοτήτων, πλειονοτήτων, επιμέρους εθνοτικών ταυτοτήτων σε όλο το έδαφος της ΕΣΣΔ.

Το θεμέλιο αυτό έκανε περιττές τις μετακινήσεις πληθυσμών για τη διαμόρφωση εθνικής καθαρότητας και ομοιογένειας.

Έθνη ή μειονότητες άλλων εθνικών - εθνοτικών πληθυσμών στο πλαίσιο των σοβιετικών δημοκρατιών μπορούσαν να έχουν αυτοδιοίκηση, να αναπτύσσουν τις ιδιαίτερες πλευρές του πολιτισμού τους, να αναπτύσσουν ακόμη και τη φιλολογική εθνική τους γλώσσα που, σε κάποιες περιπτώσεις (βλ. λ.χ. Κιργιζία) απέκτησαν τη σύγχρονη γραφή, ακόμα και μια παγκόσμιας φήμης λογοτεχνία τους μέσα στην ΕΣΣΔ (λ.χ. Τζιγκίζ Αϊτμάτοφ), συμμετέχοντας πλήρως και με όλα τα δικαιώματά τους στη ζωή της Σοβιετικής Ένωσης και αντιπροσωπευόμενες ισότιμα (δηλαδή, ανεξάρτητα από το μερίδιό τους στον συνολικό πληθυσμό του κράτους) στο Ανώτατο Σοβιέτ (Συμβούλιο) των Εθνοτήτων της ΕΣΣΔ, ένα από τα δύο ανώτατα όργανα εξουσίας της πολυεθνικής χώρας.

Σε μια τέτοια κοινωνία, στο πλαίσιο της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και της ατομικής/ ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, ικανοποιούνται με απόλυτα φυσικό τρόπο και οι δύο αρχές επίλυσης του εθνικού ζητήματος, όπως τέθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα:

• Η εδαφική ακεραιότητα του (εθνικού) κράτους και η αυτοδιάθεση του έθνους ως μορφής κοινωνικής συμβίωσης. Η πείρα της ΕΣΣΔ έδειξε, δηλαδή, ότι οι δύο αυτές αρχές επίλυσης του εθνικού ζητήματος έχουν τελείως διαφορετική εφαρμογή στις συνθήκες των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής και της εργατικής εξουσίας, σε σχέση με εκείνες των καπιταλιστικών σχέσεων και της εξουσίας του κεφαλαίου.

• Το σύνθημα «κάθε έθνος να έχει το δικό του κράτος» και να εξασφαλίζεται η αυτοτελής του ύπαρξη και ανεξαρτησία, μπόρεσε να υλοποιηθεί διά της αρχής της σοβιετικής σοσιαλιστικής ομοσπονδίας και εθελοντικής συνένωσης των ξεχωριστών εθνών.

Έτσι, για παράδειγμα, αν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, που βρίσκεται περίκλειστο μέσα στο Αζερμπαϊτζάν, ζούσαν αποκλειστικά ή κατά πλειονότητα Αρμένιοι, αυτό δεν συνιστούσε άλυτο πρόβλημα στη σοσιαλιστική κοινωνία, ούτε απαιτούσε αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών ή εδαφικές προσαρμογές των κρατών.

Διαμορφωνόταν μια αυτοδιοίκηση στην εν λόγω περιοχή (με τη θεσμικά - συνταγματικά προβλεπόμενη μορφή της Αυτόνομης Δημοκρατίας ή της Αυτόνομης Περιοχής), στην οποία οι Αρμένιοι αυτοί ασκούσαν τα εθνικά τους δικαιώματα (όπως αντίστοιχα γινόταν και στο αζερικό Ναχιτσεβάν, που υπήρχε στην Αρμενία).

Δεν υπήρχε κάποιος αντικειμενικός λόγος να στερηθούν την εθνική τους υπόσταση, ιδιαιτερότητα και αυτοδιοίκηση, με όλα τα δικαιώματα που απέρρεαν απ' αυτό.

Παρόμοια επίσης, αν στη Δημοκρατία της Ουκρανίας υπήρχαν περιοχές που ζούσαν άλλης εθνικής αναφοράς πληθυσμοί, δεν ήταν αναγκαίο να αναγκαστούν να μαθαίνουν, να μιλούν και να εκπαιδεύονται αποκλειστικά στην ουκρανική γλώσσα ή να αρνηθούν τη δική τους ιδιαίτερη εθνική/εθνοτική ταυτότητα και ζωή (Κριμαία, Οδησσός, Ανατολική Ουκρανία κ.ο.κ.)

Και εδαφική ακεραιότητα λοιπόν και εθνική ζωή, αυτοκαθορισμός και αυτοδιάθεση σε κάθε ξεχωριστή εθνική ιδιαιτερότητα ή ομάδα, όσο μικρή κι αν ήταν αυτή (από αυτήν την άποψη, οι Έλληνες της ΕΣΣΔ αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα).

Το κλειδί ήταν ότι στην κάθε, μα κάθε ξεχωριστή εθνική ή εθνοτική κοινωνία, πλειονότητα, μειονότητα, προωθούνταν η κατάργηση της ταξικής κοινωνίας και ταξικής διαίρεσης και δεν υπήρχε εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Σε αυτό το τελευταίο οφείλεται η τεράστια υπεροχή του σοσιαλισμού στη λύση του εθνικού ζητήματος. Η ΕΣΣΔ δεν είχε (γιατί δεν χρειαζόταν να έχει) ούτε καν επίσημη κρατική γλώσσα - η ρωσική ήταν απλά μια lingua franca, μια διεθνής γλώσσα συνεννόησης που, λόγω της διάδοσής της μέσω των από πριν διεσπαρμένων ρωσόφωνων πληθυσμών σε όλη την έκταση της Ένωσης, λειτουργούσε ως διεθνές όργανο επικοινωνίας και συνεννόησης, δίχως να εξαλείφει ή να παρεμποδίζει την ανάπτυξη των άλλων εθνικών γλωσσών.

Το εθνικό ζήτημα μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ

Στον καπιταλισμό όμως, αυτές οι δύο αρχές (εδαφική ακεραιότητα του κράτους και εθνική αυτοδιάθεση) αναγκαία λειτουργούν ανταγωνιστικά, και προκαλούν αναπόφευκτα την εθνική και δι-εθνική σύγκρουση.

Στις δύο αυτές αρχές μαζί υποτίθεται ότι βασίζεται ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, αλλά, στην πράξη, δεν είναι τίποτε άλλο από Οργανισμός Ηνωμένων Κρατών (και όχι Εθνών).

Όταν στο εσωτερικό της κοινωνίας υπάρχει εκμετάλλευση και ταξικός διαχωρισμός εκμεταλλευτών - εκμεταλλευομένων (βασικά, καπιταλιστών - εργατικής τάξης) τότε, η σύγκρουση και μεταξύ των ξεχωριστών εθνικών κοινωνιών (καθώς και μεταξύ πλειονοτήτων και μειονοτήτων σε κάθε εθνικό κράτος) είναι πάντοτε πιθανή.

Η ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και η διάλυση του ενωσιακού κράτους ήταν αδύνατο να μη δυναμιτίσει και τις εθνικές σχέσεις σε όλη την έκταση της μεγάλης και πρώην ενιαίας χώρας.

Έτσι, λ.χ. η νεοκαπιταλιστική Αρμενία, για να ενωθεί με τους Αρμένιους του Ναγκόρνο Καραμπάχ, με τους οποίους διατηρούσε οικονομικές, πολιτιστικές και άλλες σχέσεις, κατέλαβε τις ενδιάμεσες περιοχές του νεοκαπιταλιστικού Αζερμπαϊτζάν που το περιέκλειαν, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες Αζέρους πρόσφυγες τότε, ξεκινώντας μια εθνική σύγκρουση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα με νέες συγκρούσεις, όταν η πρόσφατη επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στοχεύει στην «αποκατάσταση της εθνικοκρατικής εδαφικής ακεραιότητας» και στην κατάληψη και του χώρου στον οποίο ζουν οι Αρμένιοι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Ομόλογες καταστάσεις ισχύουν για πολλές περιοχές και μέρη της πρώην ΕΣΣΔ, μεταξύ των οποίων και στην Ουκρανία.

Το συμπέρασμα είναι απλό, τραγικά απλό:

• Στις συνθήκες του σοσιαλισμού τα έθνη, οι λαότητες, οι μειονότητες μπορούν να συμβιώσουν στα «ιστορικά» τους εδάφη, με πλήρη δικαιώματα, δίχως να απειλούν ή να απειλούνται απ' τους εθνικούς τους γείτονες, μπορούν να έχουν φιλικές - αδελφικές σχέσεις μαζί τους και να συνεργάζονται σταθερά για την κοινή ευημερία όλων - αυτό ήταν η τυπική σοβιετική πραγματικότητα. Αντίθετα, στις συνθήκες του καπιταλισμού, κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν.

• Οι όποιες εθνικές ή εθνοτικές διαφορές αποτελούν πηγή αντιπαράθεσης, επιβολής, υποτέλειας, σύγκρουσης, μίσους, βαρβαρότητας.

Όταν μάλιστα, οι καπιταλιστικές σχέσεις επανεμφανίζονται μετά από μια ιστορική διαδικασία σοσιαλιστικής οικοδόμησης, οι εθνικές συγκρούσεις αποτελούν μια τρομερή οπισθοδρόμηση, κάτι εφιαλτικό και βάρβαρο που οι άνθρωποι είχαν ξεχάσει για χρόνια σ' αυτά τα μέρη.

Το «μυστικό», το «κλειδί» της εξήγησης της όλης κατάστασης βρίσκεται στις σχέσεις παραγωγής της κοινωνίας και στην ταξική δομή και διαίρεση του κάθε ξεχωριστού έθνους, εθνότητας, μειονότητας.

Σε συνθήκες σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ηγετική δύναμη του κάθε έθνους ή εθνότητας είναι η εργατική τάξη, η «τάξη - μη τάξη» που εκφράζει τον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγικής διαδικασίας, την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, την επιδίωξη για υπέρβαση της ταξικής διαίρεσης, τη συνειδητή οικοδόμηση μιας κοινωνίας αυτοσυνεταιρισμένων παραγωγών που σχεδιάζουν από κοινού την ανάπτυξη του κόσμου τους - προοπτικά, όλης της ανθρωπότητας.

Σε συνθήκες καπιταλισμού, το έθνος παραμένει πάντα μια ταξική κοινωνία εμπορευματοπαραγωγών, έτσι όπως άλλωστε ξεκίνησε ως μορφή κοινωνικής συμβίωσης στη νεότερη ιστορία.

Ηγετική τάξη του είναι η κεφαλαιοκρατία και επιδίωξη της τελευταίας είναι η διεύρυνση και η κατάκτηση αγορών, η εξαγωγή κεφαλαίων - και αυτή συνιστά τη θεμελιακή αρχή ύπαρξης και κινητοποίησης όλης της εθνικής κοινωνίας.

Και η κινητοποίηση αυτή στρέφεται αναγκαστικά ενάντια σε άλλες αστικές τάξεις και σε άλλες εθνικές κοινωνίες, με τις οποίες υπάρχουν σχέσεις μόνιμου ανταγωνισμού που, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, μπορεί να φτάσει και έως τον πόλεμο.

Τα εθνικά θέματα είναι πάντοτε πολύπλοκα, αλλά οι βασικές αρχές επίλυσής τους σήμερα, με βάση την πολύτιμη ιστορική εμπειρία και την ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης, είναι, λοιπόν, μάλλον απλές:

• Ο σοσιαλισμός ευνοεί, ακόμη περισσότερο, προϋποθέτει την ειρηνική και φιλική συνύπαρξη των εθνών.

• Ο καπιταλισμός, αντίθετα, όχι απλά αποτρέπει τις φιλικές εθνικές σχέσεις, αλλά, ακόμη περισσότερο, προκαλεί και προϋποθέτει τον μόνιμο ανταγωνισμό και σύγκρουση μεταξύ των εθνών και εθνικών κοινοτήτων, ανταγωνισμό και σύγκρουση οικονομική, ιδεολογική, πολιτική, δυνητικά και πολεμική.

• Ο «πόλεμος όλων εναντίον όλων» ως αρχή, διέπει, εκτός από την οικονομία, και την ίδια την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων.

Η σοσιαλιστική επανάσταση σήμερα είναι η μόνη απάντηση στη βαρβαρότητα, την εξαθλίωση και τον πόλεμο

Με βάση τα προηγούμενα, μπορεί να δοθεί και η απάντηση στο ερώτημα για το «ποιες αμαρτίες πληρώνουν» σήμερα οι λαοί της Ουκρανίας, της Ρωσίας, του Ντονμπάς, της Κριμαίας και τόσων άλλων περιοχών της πρώην ΕΣΣΔ, κι όχι μόνο.

Πληρώνουν τις επιπτώσεις της αντεπανάστασης και της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, πληρώνουν την ιστορική οπισθοδρόμηση, που γέννησε μια εποχή εφιαλτών και τεράτων, πληρώνουν, και με το αίμα τους πλέον, την ίδια την ύπαρξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, του κράτους του, του πνευματικού εποικοδομήματος και πολιτισμού του.

Η υπεροχή του σοσιαλισμού και στο εθνικό ζήτημα είναι αδιαμφισβήτητη.

Ζούμε στην ιστορική εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού - ιμπεριαλισμού και των σοσιαλιστικών επαναστάσεων που, αναπόφευκτα, συνοδεύονται και από τη δυνατότητα και πραγματικότητα αντεπαναστάσεων - τις συνέπειες των οποίων ακριβώς βιώνουμε στην τρέχουσα συγκυρία.

Η σοσιαλιστική επανάσταση σήμερα είναι η μόνη απάντηση στη βαρβαρότητα, στην εξαθλίωση και τον πόλεμο, είναι η ανθρωπιά ενάντια στην απανθρωπιά, η - πραγματική - ευαισθησία ενάντια στην - πραγματική - αναισθησία, είναι ο Λόγος ενάντια στα τέρατα και τους εφιάλτες τής από καιρό παρωχημένης, αλλά ακόμα υπαρκτής, καπιταλιστικής κοινωνικής πράξης και συνείδησης.

Η ευθύνη του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος ως φορέα - εκφραστή της λογικής της προόδου της ανθρωπότητας, του Λόγου στη σύγχρονη κοινωνία, είναι τεράστια. Και, όπως παριστάνεται και στο γνωστό έργο του Γκόγια, ο ύπνος της Λογικής γεννάει τέρατα.

Ριζοσπάστης, 12-13/3/2022

Μποτίλια Στον Άνεμο: Αποστόλης Χαρίσης: Η διάλυση της ΕΣΣΔ και η «εποχή των τεράτων» (zbabis.blogspot.com)

Το τανκ με την Κόκκινη Σημαία

 

Σε διάφορα ΜΜΕ τις τελευταίες ημέρες και στη χώρα μας αξιοποιείται η εικόνα ενός ρωσικού τανκ, που συμμετέχει στη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά σε αντίθεση με τα άλλα, που έχουν μόνον το επιχειρησιακό διακριτικό «Ζ», ή την τρικολόρε σημαία των τσάρων και του Ρώσου συνεργάτη των Γερμανών ναζί, Βλάσοφ, που είναι και η επίσημη σημαία της Ρωσίας, αυτό έχει υψώσει μια Κόκκινη, σοβιετική σημαία. Σύμφωνα με ορισμένα ρωσικά ΜΜΕ το τανκ με τη σοβιετική σημαία εμφανίστηκε στις μάχες γύρω από τη Χερσώνα. Αυτό το ένα και μοναδικό τανκ με την Κόκκινη Σημαία, επιλέγουν κάποια δυτικά ΜΜΕ να δείχνουν διαρκώς, πιθανόν σε μια προσπάθεια απαράδεκτης ταύτισης της σημερινής καπιταλιστικής Ρωσίας με τη Σοβιετική Ενωση, στα πλαίσια και της αξιοποίησης της πολύχρονης αντισοβιετικής ψύχωσης. Ωστόσο, αυτή η εικόνα αξιοποιείται και από δυνάμεις, που έκαναν πως δεν πρόσεξαν τα αντικομμουνιστικά «μαργαριτάρια» του διαγγέλματος Πούτιν, τη δήλωσή του «είμαστε έτοιμοι να σας δείξουμε τι σημαίνει πραγματική αποκομμουνιστικοποίηση», με το οποίο κηρύχθηκε ο πόλεμος στην Ουκρανία και εστίασαν μόνον στα «αντιφασιστικά» προσχήματα, που επικαλέστηκε. Δεν είναι γνωστό αν το πλήρωμα του συγκεκριμένου τανκ με διαταγή ή με δική του πρωτοβουλία σήκωσε τη Κόκκινη Σημαία. Ωστόσο αξίζει να σημειώσουμε το σχόλιο ενός ενός Ρώσου αναγνώστη το οποίο δεν μεταδόθηκε από τα Μέσα Ενημέρωσης: «Αυτό το τανκ πάει σε λάθος κατεύθυνση. Γυρίστε το προς τη Μόσχα, προς το Κρεμλίνο!». Σαφώς αυτό το δηκτικό σχόλιο έχει μόνον μεταφορική αξία, μιας και η πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού είναι υπόθεση της εργατικής τάξης, του λαού της Ρωσίας και της οργανωμένης, μαζικής πάλης για το σοσιαλισμό και όχι βέβαια της πορείας ενός τανκ.

Το τανκ με την Κόκκινη Σημαία | 902.gr

Θανάσης Αυγερινός: Οι ναζί που κρύβονται πίσω από τους αμάχους, η εκπαίδευσή τους από τις ΗΠΑ, η οχύρωσή τους σε σχολεία, νοσοκομεία και κατοικημένες περιοχές ― Δεν υπάρχει επαφή μεταξύ Κιέβου και ναζιστικών ταγμάτων ― Δηλώσεις Πεσκόφ (VIDEO)

 

Πεσκόφ:

 ΗΠΑ και ΕΕ ρίχνουν λάδι στη φωτιά ― Χρησιμοποιούμε υψηλής ακρίβειας όπλα

 σε αντίθεση με τον αδίστακτο τρόπο των ΗΠΑ στη Γιουγκοσλαβία, 

τα χτυπήματα στο κέντρο της Βαγδάτης, τα πολυάριθμα θύματα στη Μέση Ανατολή, 

τα 20 χρόνια στο Αφγανιστάν. 

Δεν χρειαζόμαστε συμβουλές τέτοιων στρατηγών ― 

Η εντολή του Πούτιν ήταν να μην γίνει επίθεση σε πόλεις ― 

Το σχέδιο μας θα υλοποιηθεί σε όλη του την έκταση

Μποτίλια Στον Άνεμο: Θανάσης Αυγερινός: Οι ναζί που κρύβονται πίσω από τους αμάχους, 

η εκπαίδευσή τους από τις ΗΠΑ, η οχύρωσή τους σε σχολεία, νοσοκομεία και κατοικημένες περιοχές ― Δεν υπάρχει επαφή μεταξύ Κιέβου και ναζιστικών ταγμάτων ― Δηλώσεις Πεσκόφ (VIDEO) (zbabis.blogspot.com)